گذرگاه های مرزی ایران و عراق
عراق کشوری که طولانی‌ترین مرز و در عین بیشترین مبادلات مرزی با ایران را دارد، دروازه‌های زیادی هم در دو طرف مرز دو کشور قرار دارد.
هفت مرز بین ایران با کشور عراق
عراق با ایران از طریق استان‌های آذربایجان غربی (کیله سردشت – تمرچین)، استان ایلام (مرز مهران – زرباطیه عراق)، کردستان (باشماق – سیراند)، کرمانشاه (خسروی – پرویز خان) و خوزستان (چزابه – شلمچه) از طریق گذرگاه‌های مرزی هم‌مرز است.
مرز کیله سردشت:
مرز کیله سردشت در استان آذربایجان غربی
این مرز در استان آذربایجان غربی و شهرستان سردشت قرار گرفته است و با مرکز شهرستان ۱۷ کیلومتر و با اولین شهر عراق «قلعه دیزه» که در شمال عراق قرار دارد، تنها ۲۰ کیلومتر فاصله دارد.
نزدیک‌ترین مرز به استان‌های «اربیل» و «سلیمانیه» اقلیم کردستان عراق است که با جمعیتی بالغ بر چهار میلیون نفر می‌تواند بازار خوبی برای کالاهای صادراتی باشد.
ترافیک روان کامیون‌ها و نزدیکی کیله به شهرهای بزرگ شمال عراق در مقایسه با سایر گمرکات و پایین بودن هزینه حمل و نقل از جمله مزیت‌های این مرز و استقبال بازرگانان در صادرات از آن است.
البته امکانات گمرکی در آن سوی مرز از طرف عراق بسیار ضعیف است و نیاز به تجهیز بیشتر دارد.
مرز تمرچین:
مرز تمرچین – ایرانشهر
گذرگاه مرزی تمرچین (دروازه اقلیم کردستان عراق – حاجی عمران):از توابع شهرستان پیرانشهر، یکی از شهرستان‌های آذربایجان غربی از دیگر دروازه‌های مرزی ایران و عراق به شمار می‌رود.
فاصله این پایانه مرزی تا ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی ۱۶۰ کیلومتر و تا شهر اربیل مرکز اقلیم کردستان ۱۴۰ کیلومتر است فاصله نزدیک‌ترین شهرها به این گذرگاه، پیرانشهر در ایران و چومان در عراق است.
مرز مهران (شهید قاسم سلیمانی – زرباطیه عراق):
مرز مهران – استان ایلام
شهرستان مهران با ۲۲۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق در غرب استان ایلام واقع شده است. این شهرستان از شمال به ایلام از جنوب به عراق و از سمت شرق به دهلران محدود می‌شود.
گذرگاه مرزی تجاری – مسافری مهران در ۹۵ کیلومتری جنوب غربی شهر ایلام مهم‌ترین و پرترددترین معبر مرزی میان ایران و عراق است.
مرز باشماق:
مرز باشماق – مریوان
مرز رسمی باشماق در ۱۵ کیلومتری شهر مریوان و هم مرز اقلیم کردستان عراق است و در سال ۱۳۸۵ به مرز رسمی و بین‌المللی تبدیل شد.
مریوان در ۱۳۰ کیلومتری غرب سنندج مرکز کردستان و مرز بین‌المللی باشماق در ۱۷ کیلومتری غرب این شهر قرار دارد، به دلیل نزدیکی به شهر سلیمانیه و اقلیم کردستان عراق، این مرز همیشه مورد اقبال تجار برای ترانزیت، صادرات و همچنین حمل سوخت است.
باشماق از جمله مرزهایی است که مدت‌ها پیش از رسمیت یافتن به عنوان یک مرز غیر رسمی به فعالیت می‌پرداخته و منطقه‌ای مهم برای جابه‌جایی کالا بوده است.
باشماق علاوه بر اهمیت اقتصادی، اهمیت گردشگری یافته و به یکی از مرزهای پرتردد تبدیل شده است.
حدود ۸۰ درصد صادرات استان کردستان از گمرک باشماق انجام می‌شود و ۲۰ درصد دیگر مربوط به گمرک‌های سیرانبند و سنندج است.
گذرگاه مرزی پرویز خان (خانقین، دولت مرکزی عراق)
مرز پرویز خان – استان کرمانشاه
استان کرمانشاه با داشتن ۳۷۱ کیلومتر مرز مشترک با عراق، ۲ مرز رسمی و پنج بازارچه مرزی دارد. از مجموع صادرات غیرنفتی ایران به عراق ۵۴ درصد از مرز پرویز خان در شهرستان قصر شیرین انجام می‌شود.
مرز رسمی پرویز خان در مسیر راه ابریشم، نزدیک‌ترین راه ارتباطی از طریق عراق و سوریه به طول ۹۰۰ کیلومتر به کشورهای اروپایی است.
گذرگاه مرزی خسروی (منذریه، دولت مرکزی عراق):
مرز خسروی – شهرستان قصر شیرین
مرز خسروی در شهرستان قصر شیرین، یکی از شهرستان‌های استان کرمانشاه است.
در قصر شیرین، دروازه مرزی دیگری هم وجود دارد. پرویز خان که تردد زائران از آن ممنوع است، چرا که استفاده از آن صرفاً به منظور تردد مسافرانی صورت می‌گیرد که قصد سفر به اقلیم کردستان عراق را دارند.
گذرگاه مرزی شلمچه:
مرز شلمچه – خرمشهر
یکی از نام آشناترین مرزهای ایران و عراق است. شلمچه یکی از روستاهای شهرستان خرمشهر در جنوب غربی ایران است که البته همنامی نیز در آن سوی مرزها دارد. در سال‌های اخیر شلمچه تبدیل به یکی از دروازه‌های مرزی ایران شده است و حجم قابل توجهی از زائران از آن تردد می‌کنند. البته تردد زائران به صورت انفرادی از مرز شلمچه ممنوع است.
